GENOCID, ETNIČKO ČIŠĆENJE, RATNI ZLOČINI – LOŠE NASLEĐE POLITIKE 90-IH GODINA XX VEKA…

Kako nam pojašnjava enciklopedija “Britannica”, Genocid bi bio kada neko namerno i sistematski uništava čitave grupe ljudi, narode, a  sve zbog njihove etničke pripadnosti, nacionalnosti, vere ili rase. Termin, je izveden iz grčkog “genos” (što znači „rasa“, „pleme“ ili „nacija“) i latinskog “cide” (što znači „ubijanje“), a ovaj termin skovao je Rafael Lemkin, pravnik poljskog porekla koji je služio kao savetnik pri Ministarstvu rata SAD, a tokom Drugog svetskog rata.

Iako je sam termin nedavnog porekla, genocid se verovatno praktikovao (dešavao) kroz istoriju (iako su neki posmatrači ograničili njegovu pojavu na vrlo mali broj slučajeva). Prema Tukididu, na primer, stanovnici Melosa su pobijeni nakon što su odbili da se predaju Atinjanima tokom Peloponeskog rata. Zaista, u drevnim vremenima bilo je uobičajeno da pobednici u ratu masakriraju sve muškarce pokorenog stanovništva. Masakr Katara tokom Albigenskog krstaškog rata u XIII veku ponekad se navodi kao prvi savremeni slučaj genocida, iako su se srednjovekovni naučnici uglavnom opirali ovoj karakterizaciji. Događaji iz XX veka koji se često navode kao genocid uključuju masakr nad Jermenima 1915 od strane Otomanskog carstva predvođenog Turcima, skoro potpuno istrebljenje evropskih Jevreja, Roma (Cigana) i drugih grupa od strane nacističke Nemačke tokom Drugog svetskog rata, i ubistvo Tutsija od strane Hutua u Ruandi 1990-ih.

Tokom prvih 50 godina nakon ratifikacije, konvencija o genocidu nije imala efikasne mehanizme za sprovođenje, uprkos činjenici da je sadržavala odredbe koje bi omogućile UN da je sprovode. Iako je konvencija predviđala da se osobama optuženim za genocid treba suditi pred međunarodnim krivičnim sudom ili pred sudom države u kojoj je zločin počinjen, do početka XXI veka na međunarodnom nivou nije postojao stalni krivični sud, a krivično gonjenje na domaćem nivo su bili malo verovatni osim u retkom slučaju kada je genocidni režim svrgnut, a njegove zvaničnike procesuira režim naslednik.

Konvencija o genocidu je prvi put pokrenuta pred međunarodnim sudom 1993 godine, kada je vlada Bosne i Hercegovine tvrdila pred Međunarodnim sudom pravde da je Savezna Republika Jugoslavija prekršila svoje obaveze iz ove konvencije. Tokom 1990-ih međunarodna zajednica je postala energičnija u procesuiranju navodnih zločina genocida. Savet bezbednosti UN uspostavio je odvojene sudove, Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju i Međunarodni krivični sud za Ruandu, koji su doprineli razjašnjavanju materijalnih elemenata krivičnog dela genocida, kao i kriterijume kojima se utvrđuje individualna krivična odgovornost za njegovo izvršenje. Tribunal u Ruandi je, na primer, naveo da genocid uključuje „podvrgavanje grupe ljudi isključivoj ishrani samo zarad preživljavanja, sistematsko proterivanje iz njihovih domova i smanjenje osnovnih medicinskih usluga ispod minimalnih zahteva“. Takođe je presudio da „silovanje i seksualno nasilje predstavljaju genocid... sve dok su počinjeni sa specifičnom namerom da unište, u celini ili delimično, određenu grupu, koja je kao takva bila meta“ - kao što je bio slučaj u sukobu u Ruandi, gde vlada, kojom dominira etnička grupa Hutu, organizovala je masovno silovanje etničkih Tutsi žena od strane muškaraca zaraženih HIV-om. Po kritičnom pitanju namere, Jugoslovenski tribunal je takođe presudio da se genocidna namera može manifestovati u progonu manjih grupa ljudi, kao i velikih. Prema Tribunalu, takva namera može se sastojati u želji za istrebljenjem veoma velikog broja članova grupe, u kom slučaju bi to predstavljalo nameru da se grupa uništi masovno. Međutim, može se sastojati i od željenog uništenja ograničenijeg broja osoba odabranih zbog uticaja koji bi njihov nestanak imao na opstanak grupe kao takve. To bi onda predstavljalo nameru da se grupa uništi „selektivno“.

Dana 1 jula 2002 godine stupio je na snagu Rimski statut Međunarodnog krivičnog suda (ICC), koji je 1998 godine u Rimu usvojilo oko 120 zemalja. Nadležnost MKS-a uključuje zločin genocida, a statut usvaja istu definiciju krivičnog dela kao što je navedeno u konvenciji o genocidu. Osnivanje MKS — iako bez učešća Sjedinjenih Država, Kine i Rusije — bio je još jedan pokazatelj rastućeg međunarodnog konsenzusa u korist energičnih i usklađenih napora da se suzbije i kazni zločin genocida.

MKS je 2009 godine izdao nalog za hapšenje Omara al-Bašira, predsednika Sudana, pod optužbom za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti u regionu Darfur u zapadnom Sudanu. Drugi nalog za hapšenje Bašira, koji ga tereti za genocid, izdat je 2010. Gambija je 2019 podnela tužbu Međunarodnom sudu pravde protiv Mjanmara, optužujući tu zemlju za genocid zbog sistematskog progona svoje muslimanske manjine Rohinja.

Masakr u Srebrenici, ubistvo više od 7000 bošnjačkih (bosanskih Muslimana) dečaka i muškaraca, koje su počinile snage bosanskih Srba u Srebrenici, gradu u istočnoj Bosni i Hercegovini, u julu 1995. Pored ubistava, više od 20000 civila je proterano iz područje — proces poznat kao etničko čišćenje. Masakr, koji je bio najgora epizoda masovnih ubistava u Evropi od Drugog svetskog rata, pomogao je Zapadu da podstakne pritisak na prekid vatre koji je okončao trogodišnji rat na teritoriji Bosne (vidi sukob u Bosni). Međutim, ostavio je duboke emocionalne ožiljke na preživelima i stvorio trajne prepreke političkom pomirenju među etničkim grupama u Bosni.

Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju — osnovan pre masakra da bi ispitao tekuće vojno ponašanje — zaključio je da su ubistva u Srebrenici, praćena masovnim proterivanjem bošnjačkih civila, predstavljala genocid. Glavna odgovornost je pala na visoke oficire u vojsci bosanskih Srba. Ali Ujedinjene nacije (UN) i njihove zapadne pristalice takođe su prihvatile deo krivice što nisu uspele da zaštite bošnjačke muškarce, žene i decu u Srebrenici, koju je 1993 godine Savet bezbednosti UN zvanično proglasio „zaštićenom zonom“. U kritičkom internom pregledu 1999 godine, generalni sekretar UN-a Kofi Anan napisao je: „Kroz grešku, pogrešnu procenu i nemogućnost da prepoznamo obim zla sa kojim se suočavamo, nismo uspeli da učinimo svoj deo da pomognemo da se narod Srebrenice spase od [ Kampanja masovnih ubistava bosanskih] Srba”. Iako Srbija nije pravno umešana u masakr, Narodna skupština Srbije je 2010 donela rezoluciju kojom se izvinjava što nije sprečila ubistva.

Etničko čišćenje, pokušaj stvaranja etnički homogenih geografskih područja kroz deportaciju ili prisilno raseljavanje osoba koje pripadaju određenim etničkim grupama. Etničko čišćenje ponekad uključuje uklanjanje svih fizičkih ostataka ciljane grupe kroz uništavanje spomenika, groblja i bogomolja.

Termin etničko čišćenje, bukvalni prevod srpsko-hrvatske fraze etničko cisšćenje, bio je široko korišćen 1990-ih (iako se taj termin prvi put pojavio ranije) da bi opisao brutalno postupanje prema različitim civilnim grupama u sukobima koji su izbili nakon raspada Savezna Republika Jugoslavija. Ove grupe su uključivale Bošnjake (bosanske muslimane) u Bosni i Hercegovini, Srbe u regionu Krajine u Hrvatskoj i etničke Albance i kasnije Srbe u srpskoj pokrajini Kosovo. Termin je takođe povezan sa tretmanom indonežanskih militanata prema narodu Istočnog Timora, od kojih su mnogi ubijeni ili primorani da napuste svoje domove nakon što su tamošnji građani glasali za nezavisnost 1999 godine, kao i za položaj Čečena koji su pobegli iz Groznog i drugih oblasti Čečenije nakon ruskih vojnih operacija protiv čečenskih separatista tokom 1990-ih. Prema izveštaju koji je objavio generalni sekretar Ujedinjenih nacija (UN), česta pojava etničkog čišćenja tokom 1990-ih mogla se pripisati prirodi savremenih oružanih sukoba, u kojima civilne žrtve i uništavanje civilne infrastrukture nisu samo nusproizvodi rata, već posledica namernog ciljanja neboraca... [U]mnogim sukobima, zaraćene strane ciljaju civile kako bi proterali ili iskorenili delove stanovništva, ili u svrhu ubrzanja vojne predaje.

Etničko čišćenje kao koncept izazvao je značajne kontroverze. Neki kritičari vide malu razliku između toga i genocida. Branioci, međutim, tvrde da se etničko čišćenje i genocid mogu razlikovati po nameri počinioca: dok je primarni cilj genocida uništavanje etničke, rasne ili verske grupe, glavna svrha etničkog čišćenja je uspostavljanje etničke homogene zemlje, što se može postići bilo kojim od brojnih metoda uključujući genocid.

Još jedna velika kontroverza tiče se pitanja da li je etničko čišćenje nastalo u XX veku ili ne. Neki naučnici su ukazali na prisilno preseljenje miliona ljudi od strane Asiraca u IX i VII veku pre nove ere kao na možda prve slučajeve etničkog čišćenja. Među ostalim navedenim primerima su masovno pogubljenje Danaca od strane Engleza 1002 godine (XI vek), pokušaji Čeha da oslobode svoje teritorije od Nemaca u srednjem veku, proterivanje Jevreja iz Španije u XV veku i prisilno raseljavanje Indijanaca od strane belih doseljenika u Severnoj Americi u XVIII i XIX veku. Drugi tvrde da je etničko čišćenje, za razliku od ranijih činova prisilnog preseljenja, rezultat određenih jedinstvenih događaja u XX veku, kao što je uspon moćnih nacionalnih država podstaknutih nacionalističkim i pseudonaučnim rasističkim ideologijama u sprezi sa širenjem napredne tehnologije i komunikacija . Primeri etničkog čišćenja shvaćenog u ovom smislu uključuju jermenske masakre od strane Turaka 1915–1916, nacistički holokaust evropskih Jevreja 1930-ih i 1940-ih, proterivanje Nemaca sa poljske i čehoslovačke teritorije posle Drugog svetskog rata, Sovjetski Savez deportacija određenih etničkih manjina sa Kavkaza i Krima tokom 1940-ih, i prisilne migracije i masovna ubistva u bivšoj Jugoslaviji i Ruandi tokom 1990-ih. U mnogim od ovih kampanja, žene su bile meta posebno brutalnog tretmana – uključujući sistematsko silovanje i porobljavanje – delom zato što su ih počinioci smatrali „nosačima“, biološki i kulturno, sledeće generacije svojih nacija. Pošto su mnogi muškarci u viktimizovanoj populaciji napustili svoje porodice i zajednice da bi se pridružili grupama otpora kada je nasilje počelo, žene i deca su često bili bespomoćni.

Precizna pravna definicija etničkog čišćenja bila je predmet intenzivnog ispitivanja u raznim međunarodnim telima, uključujući UN, dva ad hoc međunarodna suda osnovana 1990-ih za krivično gonjenje kršenja međunarodnog humanitarnog prava u bivšoj Jugoslaviji i Ruandi (Međunarodni Krivični sud za bivšu Jugoslaviju i Međunarodni krivični sud za Ruandu, odnosno Međunarodni krivični sud, koji su zasedali 2002. Godine 1992 godine, u vezi sa neprijateljstvima u Jugoslaviji, Generalna skupština UN proglasila je etničko čišćenje „oblikom genocida“, a sledeće godine je Savet bezbednosti, navodeći široko rasprostranjena i flagrantna kršenja međunarodnog humanitarnog prava na teritoriji bivše Jugoslavije, osnovao tribunal za istragu navoda o ratnim zločinima i zločina protiv čovečnosti, uključujući etničko čišćenje. U svom ispitivanju zauzimanja grada Kozarca od strane bosanskih Srba, MKSJ je etničko čišćenje koje se tamo odvijalo opisao kao proces okupljanja i proterivanja „s područja pešice celokupnog nesrpskog stanovništva“. U kasnijem slučaju, Tribunal je prepoznao sličnosti između dela genocida i etničkog čišćenja, napominjući da oba uključuju ciljanje pojedinaca zbog njihovog članstva u etničkoj grupi. Međutim, značajna razlika između ovo dvoje ostaje: dok etničko čišćenje ima za cilj da primora određenu grupu da pobegne, genocid cilja grupu radi fizičkog uništenja.

Osnivanje MKS-a ojačalo je veze između etničkog čišćenja i drugih krivičnih dela kao što su genocid, zločini protiv čovečnosti i ratni zločini. U svom finaliziranom tekstu o elementima zločina u nadležnosti suda, Pripremna komisija za Međunarodni krivični sud je jasno stavila do znanja da etničko čišćenje može predstavljati sva tri krivična dela u nadležnosti MKS-a. Genocid je, na primer, definisan kao čin koji može uključivati sistematsko proterivanje pojedinaca iz njihovih domova; pretnja silom ili prinudom radi premeštanja ciljane grupe lica prepoznata je kao element zločina protiv čovečnosti; a „protivpravna deportacija i premeštanje“, kao i raseljavanje, civila prepoznati su kao elementi ratnih zločina.

Uprkos stalnim kontroverzama oko njegove definicije, koncept etničkog čišćenja postao je čvrsto usidren u međunarodnom pravu. Ostaje da se vidi kako će se razviti i primeniti mehanizmi za sprečavanje i suočavanje sa etničkim čišćenjem.

Ukupan broj muškaraca i dečaka koji su zaklani u početku bio je predmet neke debate. Pod snažnim međunarodnim pritiskom, Vlada Republike Srpske (koja je nakon sukoba formalno postala sastavni dio Bosne i Hercegovine) se 2004 godine izvinila za „ogromne zločine“ u Srebrenici i priznala da je stradalo oko 7800 ljudi. Iako se svi izvori nisu složili sa tom cifrom, opšte je prihvaćeno da je ubijeno najmanje 7000 ljudi, a neke procene govore i više od 8000 (8372).

Proces lociranja grobnica i identifikacije žrtava bio je komplikovan dobro organizovanim naporima koje su snage bosanskih Srba preduzele u septembru i oktobru 1995 da sakriju tragove svoga zločina u Srebrenici. Vojnici su koristili teške traktore i rovokopače da iskopaju masovne grobnice i preneli su otkopane ostatke na udaljena mesta, od kojih su mnoge kasnije locirali američki obaveštajni stručnjaci koristeći satelitske fotografije. Bile su potrebne godine analize zapadnih naučnika – koristeći mukotrpna poređenja uzoraka zemlje i tkiva, čaura, polena i fragmenata odeće – da bi se tačno utvrdilo gde su se ubistva dogodila i kako su tela premeštena među oko 80 mesta masovnih grobnica. Do početka 2010 Međunarodna komisija za nestala lica, nevladina organizacija osnovana 1996 godine, koristila je DNK uzorke da identifikuje više od 6400 pojedinačnih žrtava.

Ratni lider bosanskih Srba Radovan Karadžić je proglašen krivim po 10 od 11 tačaka, uključujući odgovornost za počinjeni genocid u masakru u Srebrenici 1995.

U zvaničnom izveštaju iz 2005 godine vlada bosanskih Srba je navela da su 19473 bosanska Srbina bila umešana u ubistva — od kojih je stotine ostalo na zvaničnim pozicijama u vladi. Krivični tribunal UN-a je na kraju optužio više od 20 ljudi za njihovu umešanost. Godine 2001 osudila je Radislava Krstića, komandanta korpusa bosanskih Srba odgovornog za područje Srebrenice, za pomaganje i podržavanje genocida i ubistva. Obavještajni oficir bosanskih Srba Momir Nikolić izjasnio se 2003 krivim za zločine protiv čovečnosti. I Krstić i Nikolić dobili su duže zatvorske kazne. Tribunal je 2010 osudio dvojicu načelnika bezbednosti vojske bosanskih Srba, Vujadina Popovića i Ljubišu Bearu, za genocid i osudio ih na doživotne zatvorske kazne; treći oficir bosanskih Srba, Drago Nikolić, osuđen je na 35 godina zatvora zbog podržavanja genocida. Suđenje Karadžiću, koji je lociran i uhapšen 2008 godine, počelo je 2009. U martu 2016 proglašen je krivim za genocid, kao i za još devet ratnih zločina i zločina protiv čovečnosti, te je osuđen na 40 godina zatvora. Mladić je ostao u bekstvu do maja 2011 godine, kada je uhapšen u Srbiji da bi bio izručen Hagu na suđenje. U novembru 2017 proglašen je krivim za genocid, ratne zločine i zločine protiv čovečnosti i osuđen na doživotnu kaznu zatvora. U aprilu 2013 srpski predsednik Tomislav Nikolić se izvinio za, kako je rekao, „zločin“ počinjen u Srebrenici, ali je prestao da taj događaj naziva genocidom.

Nadgrobni spomenici u Memorijalnom centru Srebrenica-Potočari, otvoren je 2003 godine, u Bosni i Hercegovini.

U julu 2014 holandski sud je proglasio holandsku vladu odgovornom za smrt više od 300 bošnjačkih muškaraca i dečaka u Srebrenici i presudio je da preživeli rođaci imaju pravo na odštetu. Odlukom je Holandija oslobođena odgovornosti za ostatak ubijenih u oblasti Srebrenice. U junu 2017 holandski apelacioni sud je u velikoj meri potvrdio odluku iz 2014 godine, ali je presudio da Holandija treba da bude odgovorna samo za 30 odsto finansijske štete dosuđene porodicama ubijenih. Sud je ocenio da postoji 70 odsto verovatnoće da će bosanski Srbi zarobiti izbeglice bez obzira na postupke holandskih mirovnih snaga.

U martu 2015 srpske vlasti uhapsile su osam muškaraca optuženih za direktnu umešanost u ubistvo oko 1000 bošnjačkih muškaraca i dečaka u skladištu u Kravici. To je bio prvi put da je srpska vlada — umesto bosanskih ili međunarodnih sudova — podnela krivične prijave u vezi sa masakrom u Srebrenici.

U maju 1993 godine UN su osnovale Međunarodni krivični sud za bivšu Jugoslaviju (ICTI), a u godinama nakon rata, sud je podigao optužbe protiv pojedinaca svih etničkih i nacionalnosti zastupljenih u sukobu. Najistaknutiji su, međutim, slučajevi pokrenuti protiv srpskih i bosanskih Srba. Milošević je uhapšen 2001 godine i optužen za genocid i zločine protiv čovečnosti; preminuo je u zatvoru 2006 pre završetka suđenja. Karadžić se krio 1997 godine, a na slobodi je proveo više od decenije pre hapšenja u julu 2008. U martu 2016 proglašen je krivim za genocid zbog svoje uloge u masakru u Srebrenici, kao i po devet drugih tačaka za ratne zločine i zločine protiv čovečnosti.

Mladić je nestao nakon Miloševićevog hapšenja 2001 godine. Uhapsile su ga srpske vlasti 2011, a sledeće godine mu je sudilo MKSJ. U novembru 2017 proglašen je krivim za genocid i ratne zločine i osuđen na doživotnu kaznu zatvora. U svom poslednjem predmetu pre isteka mandata, MKSJ je takođe proglasio šest visokih hrvatskih zvaničnika krivim za ratne zločine i zaključio da je Tuđmanova vlada vodila zločinačku politiku etničkog čišćenja. Kada je 29 novembra pročitana ta žalbena presuda, Slobodan Praljak, koji je osuđen na 20 godina zatvora za ratne zločine počinjene tokom opsade Mostara, glasno je izjavio da je odbacio presudu i popio iz boce otrov koji je prokrijumčario u sudnicu. Postupak je odmah obustavljen, a Praljak je ubrzo preminuo.

Bosanski rat, etnički ukorijenjen rat (1992–95) u Bosni i Hercegovini, bivšoj republici Jugoslaviji sa multietničkim stanovništvom koje se sastoji od Bošnjaka (bosanskih Muslimana), Srba i Hrvata. Nakon godina ogorčenih borbi koje su uključivale tri bosanske grupe, kao i jugoslovensku vojsku (JNA), zapadne zemlje uz podršku Sjevernoatlantskog saveza (NATO) nametnule su konačni prekid vatre dogovoren u Dejtonu, Ohajo, SAD, 1995 godine.

Godine 1946 Narodna Republika (od 1963 Socijalistička Republika) Bosna i Hercegovina postaje jedna od konstitutivnih republika FNRJ (od 1963 Socijalističke Federativne) Republike Jugoslavije, a život u Bosni i Hercegovini prolazi kroz sve društvene, ekonomske, i političke promene koje je čitavoj Jugoslaviji nametnula njena nova komunistička vlast. Bosna i Hercegovina bila je posebno pogođena ukidanjem mnogih tradicionalnih muslimanskih institucija, kao što su kur'anske osnovne škole, bogate dobrotvorne fondacije i derviški verski redovi. Međutim, promena zvanične politike 1960-ih godina dovela je do prihvatanja „muslimana“ kao pojma koji označava nacionalni identitet: fraza „musliman u etničkom smislu“ korišćena je na popisu stanovništva iz 1961 godine, a 1968 godine Centralni komitet BiH je doneo odluku da su „muslimani posebna nacija“. Do 1971 Muslimani su činili najveću pojedinačnu komponentu bosanskog stanovništva. Tokom narednih 20 godina srpsko i hrvatsko stanovništvo je u apsolutnom iznosu opadalo pošto je veliki broj Srba i Hrvata emigrirao. Na popisu iz 1991 Muslimani su činili više od 2/5 bosanskog stanovništva, dok su Srbi činili nešto manje od 1/3, a Hrvati 1/6. Od sredine 1990-ih izraz “Bošnjak” zamenio je naziv “Musliman” kao naziv koji bosanski muslimani koriste za sebe.

 

Osamdesetih godina nagli pad jugoslovenske privrede doveo je do široko rasprostranjenog javnog nezadovoljstva političkim sistemom. Taj stav, zajedno sa manipulacijom nacionalističkih osećanja od strane političara, destabilizovao je jugoslovensku politiku. Nezavisne političke stranke su se pojavile 1989. Početkom 1990 održani su višestranački izbori u Sloveniji i Hrvatskoj. Kada su u decembru održani izbori u Bosni i Hercegovini, nove stranke koje predstavljaju tri nacionalne zajednice dobile su mesta u gruboj proporciji sa svojim stanovništvom. Formirana je tročlana koaliciona vlada, a bošnjački političar Alija Izetbegović vodi zajedničko predsedništvo. Rastuće tenzije kako unutar tako i izvan Bosne i Hercegovine, međutim, otežale su saradnju sa Srpskom demokratskom strankom, koju predvodi Radovan Karadžić.

Godine 1991 proglašeno je nekoliko samozvanih „srpskih autonomnih oblasti“ u oblastima Bosne i Hercegovine sa brojnim srpskim stanovništvom. Pojavili su se dokazi da je Jugoslovenska narodna armija (JNA) korišćena za slanje tajnih isporuka oružja bosanskim Srbima iz Beograda (Srbija). U avgustu je Srpska demokratska stranka počela bojkot sednica Predsjedništva BiH, au oktobru je uklonila svoje poslanike iz bosanske skupštine i osnovala „Srpsku narodnu skupštinu“ u Banja Luci. Do tada je u Hrvatskoj izbio rat velikih razmera, a raspad Jugoslavije je bio u toku. Položaj Bosne i Hercegovine postao je veoma ranjiv. O mogućnosti podele Bosne i Hercegovine razgovaralo se tokom razgovora između hrvatskog predsednika Franje Tuđmana i srpskog predsednika Slobodana Miloševića ranije ove godine i dve hrvatske „zajednice“ u severnoj i jugozapadnoj Bosni i Hercegovini, slične u nekim putevima ka „srpskim autonomnim oblastima“, proglašeni su u novembru 1991.

Kada je Evropska zajednica (kasnije ju je naslijedila Evropska unija) u decembru priznala nezavisnost Hrvatske i Slovenije, pozvala je i Bosnu i Hercegovinu da se prijavi za priznanje. Referendum o nezavisnosti održan je od 29 februara do 1 marta 1992 godine, iako je Karadžićeva stranka opstruirala glasanje u većini područja naseljenih Srbima i gotovo nijedan bosanski Srbin nije glasao. Od skoro 2/3 biračkog tela koje je glasalo, skoro svi su glasali za nezavisnost, koju je predsednik Izetbegović zvanično proglasio 3 marta 1992 godine.

Pokušaji pregovarača EK da promovišu novu podelu Bosne i Hercegovine na etničke „kantone“ tokom februara i marta 1992 nisu uspjeli: različite verzije tih planova odbacile su svaka od tri glavne etničke stranke. Kada su 7 aprila SAD i EK priznale nezavisnost Bosne i Hercegovine, paravojne snage bosanskih Srba su odmah počele da pucaju na Sarajevo, a ubrzo nakon toga počelo je artiljerijsko bombardovanje grada od strane jedinica Vojske Jugoslavije bosanskih Srba. Tokom aprila mnogi gradovi u istočnoj Bosni i Hercegovini sa brojnim bošnjačkim stanovništvom, kao što su Zvornik, Foča i Višegrad, bili su napadnuti od strane kombinacije paravojnih snaga i jedinica Jugoslovenske vojske. Većina lokalnog bošnjačkog stanovništva proterana je sa ovih prostora, prve žrtve u zemlji procesa koji se opisuje kao etničko čišćenje. Iako su Bošnjaci bili primarne žrtve, a Srbi primarni počinioci, među žrtvama i počiniocima su bili i Hrvati. U roku od šest nedelja koordinirana ofanziva jugoslovenske vojske, paravojnih grupa i lokalnih snaga bosanskih Srba dovela je otprilike 2/3 bosanske teritorije pod srpsku kontrolu. U maju su jedinice i oprema vojske u Bosni i Hercegovini stavljene pod komandu generala bosanskih Srba Ratka Mladića.

Od leta 1992 vojna situacija je ostala prilično statična. Na brzinu sastavljena vojska bosanske vlade, zajedno sa nekim bolje pripremljenim snagama bosanskih Hrvata, držala je linije fronta do kraja te godine, iako je njena moć postepeno opadala u delovima istočne Bosne i Hercegovine. Bosanska vlada je vojno oslabljena međunarodnim embargom na oružje i sukobom sa hrvatskim snagama 1993-94. Ali kasnije 1994 godine, bosanski Hrvati i Bošnjaci su se složili da formiraju zajedničku federaciju. Ujedinjene nacije (UN) su odbile da intervenišu u ratu u Bosni, ali trupe Zaštitnih snaga UN (UNPROFOR) jesu olakšale isporuku humanitarne pomoći. Organizacija je kasnije proširila svoju ulogu na zaštitu brojnih „bezbednih zona“ koje su UN proglasile. Međutim, UN nisu uspele da zaštite sigurnu zonu Srebrenice u julu 1995 godine, kada su snage bosanskih Srba izvršile masakr više od 7000 muškaraca Bošnjaka (vidi masakr u Srebrenici).

Italijanska počasna garda spremno je podigla zastavu Stabilizacionih snaga na ceremoniji aktiviranja u Sarajevu, Bosna i Hercegovina, nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, 20 decembra 1996 godine.

Nekoliko mirovnih predloga tokom rata je propalo, uglavnom zato što su bosanski Srbi — koji su kontrolisali oko 70 procenata zemlje do 1994 godine — odbili da ustupe bilo koju teritoriju. U februaru 1994 godine, u prvoj upotrebi sile od strane NATO-a, njegovi lovci su oborili četiri aviona bosanskih Srba koji su kršili zonu zabrane letenja koju su nametnule UN iznad zemlje. Kasnije te godine, na zahtev UN, NATO je pokrenuo izolovane i neefikasne vazdušne napade na ciljeve bosanskih Srba. Nakon masakra u Srebrenici i još jednog napada bosanskih Srba na sarajevsku pijacu, NATO je krajem 1995 preduzeo koncentrisanije vazdušne napade. U kombinaciji sa velikom bošnjačko-hrvatskom kopnenom ofanzivom, ova akcija je dovela do toga da snage bosanskih Srba pristanu na mirovne pregovore pod pokroviteljstvom SAD novembra u Dejtonu. Srpski predsednik Slobodan Milošević je predstavljao bosanske Srbe. Rezultirajući Dejtonski sporazum zahtevao je federalizovanu Bosnu i Hercegovinu u kojoj bi 51 odsto zemlje činilo hrvatsko-bošnjačku federaciju, a 49 odsto srpsku republiku. Da bi se sproveo sporazum, formalno potpisan u decembru 1995 godine, raspoređene su međunarodne snage od 60000 pripadnika.

Prvobitno je procenjeno da je najmanje 200 hiljada ljudi ubijeno, a više od 2 miliona raseljeno tokom rata 1992-95. Naknadne studije su, međutim, zaključile da je broj mrtvih zapravo bio oko 100 hiljada.

Vašoj pažnji preporučujem samo dva, bar dva dokumentarna filma na YouTube kanalu “Pravda Bosna”, a prvi se zove  “Usporeni genocid - Što no nema od Drine vedrine?”, i drugi “Na Drini krvavi Višegrad”, itd…

Izvor: enciklopedija “Britannica”

(prevod sa engleskog)